കാടിറങ്ങുന്ന സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കേരളത്തിന് നൽകുന്ന അപായ സൂചനകൾ

Support Keraleeya

Help us in our pursuit for high-quality journalism!

Our commitment to uncovering requires your backing. Support our fearless investigative reporting, in-depth analyses and community voices. Donate now to strengthen the editorial independence and provide open access content to all.

Support Keraleeyam Choose your preference

₹1000/Year

₹2000/2 Years

₹500Students/Year

A contribution of any size

ONE TIME
right-bg

1970കളിൽ സൈലന്റ് വാലിയിലെ കുന്തിപ്പുഴയിൽ വൈദ്യുതി ഉത്പാദനത്തിനായി അണക്കെട്ട് നിർമ്മിക്കാൻ സർക്കാർ തീരുമാനിച്ച കാലം മുതൽ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കേരളത്തിന്റെ പരിസ്ഥിതി ചർച്ചകളുടെ ഭാഗമാണ്. ഇപ്പോൾ വീണ്ടും സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ വാർത്തകളിൽ നിറയുന്നത് അവ കാടിറങ്ങുന്നു എന്ന താങ്കളുടെ പഠനം പുറത്തുവന്നതോടെയാണ്. എങ്ങനെയാണ് ഈ വിഷയം വിശദമായി പഠിക്കേണ്ടതുണ്ടെന്ന ഒരു തോന്നലിലേക്ക് എത്തുന്നത്?

അതീവ ജൈവവൈവിധ്യ പ്രാധാന്യമുള്ള നിത്യഹരിതവനങ്ങള്‍ ഒരിക്കല്‍ നശിച്ചാല്‍ വീണ്ടെടുക്കാനാവില്ല എന്ന യാഥാര്‍ഥ്യമാണ് അന്ന് പരിസ്ഥിതി പ്രവർത്തകർ മുന്നോട്ടുവച്ചത്. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളെ അത്തരം വനങ്ങളുടെ ഒരു പ്രതീകം എന്ന നിലയ്ക്കാണ് ഉയര്‍ത്തികാട്ടിയിരുന്നത്. കുറച്ച് കുരങ്ങുകൾക്ക് വേണ്ടി വികസനത്തെ തടയുന്നവർ എന്ന വിമർശനം ഉന്നയിച്ചുകൊണ്ട് അതിനെ വേറൊരു സംഘം സമർഥമായി വളച്ചൊടിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒരു മോശം ജീവി എന്നുള്ള നിലയ്ക്കാണ് അതിനെ പൊതുസമൂഹവും കണ്ടിരുന്നത്. പക്ഷേ, ആ ജീവികൾ കൂടി കാരണമാണ് അന്ന് സൈലന്റ് വാലി സംരക്ഷിക്കപ്പെട്ടത്. കേരളം, തമിഴ്നാട്, കർണ്ണാടക എന്നീ മൂന്ന് സംസ്ഥാനങ്ങളിൽ മാത്രമേ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ ഇന്ന് കാണുന്നുള്ളൂ. സൈലന്റ്‌വാലി, അമരമ്പലം, നെല്ലിയാമ്പതി തുടങ്ങി 47 സബ് പോപ്പുലേഷൻസുകളിലായി ഏകദേശം 4200 സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളാണ് ഇപ്പോൾ പശ്ചിമഘട്ടത്തിലുള്ളത്. പുതിയ എസ്റ്റിമേഷൻ പ്രകാരം കർണ്ണാടകത്തിൽ 92 ഓളം ഗ്രൂപ്പുകളും തമിഴ്‌നാട്ടിൽ 89 ഗ്രൂപ്പുകളും കേരളത്തിൽ 56 ഗ്രൂപ്പുകളുമുണ്ട്. സാധാരണ കുരങ്ങുകളെ പോലെയല്ല സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ. സാധാരണ കുരങ്ങുകൾ മനുഷ്യരുമായി നല്ലവണ്ണം ഇടപഴകുന്നവയാണ്. അവ നമ്മൾ കൊടുക്കുന്ന ഭക്ഷണം കഴിക്കും, നമ്മുടെ കയ്യിൽ നിന്ന് തട്ടിപ്പറിക്കും അങ്ങനെയല്ലാം ചെയ്യും. പക്ഷെ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾക്ക് അങ്ങനെയൊരു സ്വഭാവമില്ല. സാധാരണ കുരങ്ങുകളെ പോലെ ഇവ നാട്ടിലേക്ക് പ്രവേശിക്കാറേയില്ല. കാടുകളിൽ തന്നെ സഞ്ചരിച്ചാണ് തീറ്റ തേടുന്നത്. നിത്യഹരിത വനങ്ങളിൽ മരങ്ങളുടെ മുകൾത്തട്ടിൽ ആണ് അവയുടെ വാസം. പൊതുവെ സിംഹവാലന്മാർ വളരെ ഷൈ ആണ്. ആളുകളെയോ വാഹനങ്ങളെയോ കണ്ടാൽ അവ നിൽക്കില്ല. നമ്മൾ സൈലന്റ് വാലിയിലേക്ക് പോകുമ്പോൾ തന്നെ ഇവയുടെ ആകെ രണ്ട് ഗ്രൂപ്പുകളെ മാത്രമേ ടൂറിസം സോണില്‍ കാണാൻ കഴിയൂ, അതും രാവിലെ മാത്രം. അധിക സമയവും ഇവ കനോപ്പിയിലിരിക്കാൻ ആണ് കൂടുതൽ താല്പര്യപെടുന്നത്.

ഞങ്ങൾ ഫീൽഡ് വർക്കിന്‌ പോകുമ്പോൾ ഒക്കെ കുറച്ചെണ്ണത്തിനെ റോഡിന്റെ പല ഭാഗത്തായി കാണാൻ തുടങ്ങി. നെല്ലിയാമ്പതി, ഷോളയാർ, ഗവി എന്നിവിടങ്ങളിലൊക്കെ ഞങ്ങൾ സ്ഥിരമായി ഫീൽഡ് വർക്ക് ചെയ്യാറുണ്ട്. ഇവിടെയെല്ലാം സിംഹവാലന്മാർ ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതായി ശ്രദ്ധയിൽപ്പെട്ടു. കൂടാതെ ധാരാളം സോഷ്യൽ മീഡിയ പോസ്റ്റുകളിലും സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ പൊതു റോഡുകളിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നതായി കാണാൻ കഴിഞ്ഞു. പലതിനും ആളുകൾ ഭക്ഷണം കൊടുക്കുന്നു, അതിന്റെ കൂടെ ഫോട്ടോ എടുക്കുന്നു. കാനോപ്പിയില്‍ മാത്രം കാണപ്പെടുന്ന, മനുഷ്യരോട് ഇടപെടാൻ സ്വാഭാവികമായി സാധിക്കാത്ത ഒരു ജീവി എങ്ങനെ റോഡുകളിൽ ഇറങ്ങി മനുഷ്യരോട് ഇടപെടുന്നു എന്ന ആലോചനയിൽ നിന്നാണ് ഇത് അന്വേഷിക്കപ്പെടണം എന്ന് തോന്നിയത്.

ഡോ. പേരോത്ത് ബാലകൃഷ്ണന്റെ നേതൃത്വത്തിൽ പഠനം നടന്ന പശ്ചിമഘട്ട മേഖലയിലെ സ്ഥലങ്ങൾ.

സിംഹവാലൻകുരങ്ങുകൾ നൽകുന്ന പാരിസ്ഥിതിക സേവനങ്ങൾ എന്തൊക്കെയാണ്? അവ ഇല്ലാതാകുന്നത് എങ്ങനെയല്ലാം വനത്തെ ബാധിക്കാം?

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ ഓംനിവോറസ് (മിശ്രഭുക്ക്) ആണ്. വളരെ വൈവിധ്യമുള്ള ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നവരാണിവർ. കാട്ടിലെ കായ്കനികളെയും ചില പ്രാണികളെയും പക്ഷികളെയുമൊക്കെ അവ ഭക്ഷിക്കാറുണ്ട്. കാട്ടിൽ മാത്രം കാണപ്പെടുന്ന ചില പ്രാവുകൾ ഉണ്ട്, അതിന്റെ മുട്ടയും ഇവ കഴിക്കാറുണ്ട്. കാട്ടിലെ വലിയ മരങ്ങളുടെ പഴങ്ങൾ കഴിച്ച് അതിന്റെ വിത്ത് കാട്ടിൽ തന്നെ മറ്റ് പലയിടത്തേക്കും വലിച്ചെറിയുന്ന സ്വഭാവം സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾക്കുണ്ട്. ഇത് കാടിന്റെ വളർച്ചയ്ക്ക് വളരെ വളരെ ഉപയോഗപ്രദമാണ്. ഒരു വലിയ മരത്തിന്റെ വിത്ത് താഴെ വീണുകഴിഞ്ഞാൽ അതൊരിക്കലും തനിയെ മുകളിലേക്ക് മരമായി വളരില്ല. ശാസ്ത്രീയമായി പറഞ്ഞാൽ പാരന്റിൽ നിന്ന് മാറിയാലേ വിത്ത് വന്മരമായി വളരുകയുളളൂ. ഇത്തരത്തിൽ അവ ആ വിത്ത് കാടിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളിലും അറിയാതെ നിക്ഷേപിക്കുന്നതാണ് പിന്നീട് വലിയ മരങ്ങളായി മുളച്ചുപൊന്തുന്നത്. സിംഹവാലന്മാർ കാടിന്റെ ഇൻഡിക്കേറ്ററുകളാണ്, കാടിന്റെ പ്രതീകമാണ്. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളുടെ ദേഹത്തിൽ പല ചെടികളുടെയും പരാഗരേണുക്കൾ പറ്റിപ്പിടിച്ചു നിൽക്കുന്നത് കണ്ടിട്ടുണ്ട്. അവ കാട്ടിനുള്ളിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ സ്വഭാവികമായും അത് വിതരണം ചെയ്യപ്പെടാനുള്ള സാധ്യത ഉണ്ടാകുമല്ലോ. അങ്ങനെയെങ്കിൽ സിംഹവാലന്മാർ പോളിനേഷനും സഹായിക്കുന്നുണ്ട് എന്നുപറയാം. അതുപോലെ അവ പ്രാണികളെ പിടിച്ചു തിന്നാറുണ്ട്. അത് കാട്ടിനുള്ളിലെ Insect population കൺട്രോൾഡ് ആക്കി നിലനിർത്താൻ സഹായിക്കുന്നുണ്ട്. കാട്ടിനുളിൽ കാണുന്ന വെടിപ്ലാവ് അല്ലെങ്കിൽ വെടിച്ചക്ക എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഒരു സസ്യത്തിന്റെ വളർച്ചയ്ക്ക് സിംഹവാലന്മാർ സഹായിക്കുന്നുണ്ട്. ടൂറിസത്തിന്റെ വളർച്ചയിലും സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾക്ക് വലിയ പങ്കുണ്ട്. സൈലന്റ് വാലി പോലുള്ള ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളില്‍ ആളുകളെ ആകർഷിക്കുന്നത് സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളാണ് എന്ന നിസ്സംശയം പറയാം. ഈ ഭൂമിയിലെ എല്ലാ ജീവികൾക്കും അതിന്റേതായ പാരിസ്ഥിതിക സേവനങ്ങൾ നൽകാനുണ്ട്.

നെല്ലിയാമ്പതിയിലെ ടൂറിസം മേഖലയിലേക്ക് എത്തിയ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്. ഫോട്ടോ: അഭിജിത്ത്

പശ്ചിമഘട്ടത്തിലെ നിത്യഹരിത വനങ്ങൾക്ക് സംഭവിച്ച degradation, കാലാവസ്ഥയിലുണ്ടാകുന്ന മാറ്റങ്ങൾ ഇവയെല്ലാം സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കാടറിങ്ങുന്നതിന് എത്രമാത്രം കാരണമായിട്ടുണ്ട്?

ഇതൊരു നല്ല ചോദ്യമാണ്, പക്ഷെ അതിനു വ്യക്തമായ ഒരുത്തരമില്ല. പൊതുവിൽ കാടുകൾക്ക് ശോഷണം സംഭവിക്കുന്നുണ്ട് എന്നുതന്നെ പറയാം. പക്ഷെ വനത്തിന്റെ ശോഷണം കൊണ്ടാണ് സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കാടിറങ്ങുന്നത് എന്ന് പറയാനാവില്ല. അതിൽ ശാസ്ത്രീയമായ പഠനങ്ങളില്ല, ലോങ്ങ് ടേമിൽ ഇതാരും മോണിറ്റർ ചെയ്യുന്നില്ല. കാലങ്ങളിൽ നമ്മുടെ കാടുകൾക്ക് ഫ്രാഗ്മെന്റേഷൻ (തുണ്ടുവൽക്കരണം) നടന്നിട്ടുണ്ട്. വാൽപ്പാറ അതിനു വലിയൊരുദാഹരണമാണ്. അതുമൂലം സിംഹവാലന്മാർക്ക് കാട്ടിലൂടെയുള്ള സഞ്ചാരം തന്നെ പ്രയാസമായി മാറി. സ്റ്റേറ്റ് ഓഫ് ഇന്ത്യൻ ഫോറസ്റ്റ് എന്ന പേരിൽ ഫോറസ്റ്റ് സർവേ ഓഫ് ഇന്ത്യ എല്ലാ വർഷവും ഒരു റിപ്പോർട്ട് പുറത്തിറക്കാറുണ്ട്. അവർ വൃക്ഷാവരണത്തിന്റെ അളവാണ് കണക്കാക്കുക. മുൻപ് തെങ്ങിൻ തോട്ടങ്ങളും റബർ തോട്ടങ്ങളുമെല്ലാം നിത്യഹരിത വനങ്ങളായി കണക്കാക്കിയിരുന്നു. എന്നാൽ കണക്കെടുക്കേണ്ടത് വൃക്ഷാവരണമല്ല, വനം വകുപ്പിന്റെ അധീനതയിലുള്ള വനങ്ങൾ മാത്രമേ കണക്കെടുക്കാവൂ. പ്ലാന്റേഷനുകളെയൊന്നും അതിൽ ഉൾപ്പെടുത്തരുത്. കാലാവസ്ഥാവ്യതിയാനവും ഇതിൽ ചർച്ച ചെയ്യേണ്ട ഒന്നാണ്. ഞാൻ PhD ഗവേഷണം ചെയ്യുന്ന കാലത്തൊക്കെ സൈലന്റ് വാലി നല്ല തണുപ്പുള്ള ഒരു സ്ഥലമായിരുന്നു. കൊടുംവേനലിൽ പോലും നല്ല തണുപ്പായിരുന്നു. പക്ഷേ, ഇപ്പോൾ 30 മുതൽ 37 വരെയൊക്കെ ചൂട് അവിടെ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യാറുണ്ട്. കാലാവസ്ഥയിലുണ്ടാകുന്ന മാറ്റം അവിടെയുള്ള ഫീനോളജിയെ മാറ്റുന്നുണ്ടാകും. കാട്ടിൽ കാണുന്ന ചെടികൾ പെട്ടെന്ന് ഉണങ്ങുന്നു, മൊത്തത്തിൽ ചെടികളുടെ വരൾച്ച കൂടുന്നു. ഈ അവസ്ഥ എല്ലാ കാടുകൾക്കുമുണ്ട്. ഇതെല്ലാം കാട്ടിൽ കാണപ്പെടുന്ന സസ്യഭുക്കുകൾ കാടുകളിൽ നിന്ന് മാറിപ്പോകുന്നതിന് കാരണമാകുന്നു. മുതുമലയിലും ബന്ദിപ്പൂരിലുമുണ്ടാകുന്ന വരൾച്ച വയനാട്ടിൽ ഇത്തരം ജീവികളുടെ മൂവ്മെന്റുകൾ സൃഷ്ടിക്കുന്നുണ്ട്.

കാടിറങ്ങുക എന്നല്ല, മനുഷ്യരുമായി ഇടപഴകാന്‍ തുടങ്ങുക എന്നാണ്. Habituation (പരിചയിക്കൽ) എന്ന വാക്കാണ് അവിടെ ഉപയോഗിക്കുക. ഞങ്ങളുടെ പഠനത്തില്‍ നിലവില്‍ എട്ട് സ്ഥലത്താണ് സിംഹവാലന്‍ കുരങ്ങുകൾ മനുഷ്യരുമായി ഇടപഴകുന്നത് കണ്ടത്. അതിൽ ഒന്ന് കർണ്ണാടകയിലെ അഗുംബെയിലാണ്. രണ്ടാമത് നിലമ്പൂരിലെ നാടുകാണിച്ചുരത്തിലാണ്, അതൊരു എവർഗ്രീൻ പാച്ച് ആണ്. ഈ ലാന്‍ഡ്‌സ്കേപ്പില്‍ ഏകേദശം 172 ഓളം കുരങ്ങുകൾ ഉള്ളതിൽ പത്ത് പതിനഞ്ചെണ്ണം മനുഷ്യരുമായി സമ്പർക്കത്തിൽ ഏർപ്പെടുന്നത് കണ്ടിട്ടുണ്ട്. മൂന്നാമത് നെല്ലിയാമ്പതി. ടൂറിസത്തിന്റെ ഇമ്പാക്ട് ഏറ്റവും കൂടുതൽ അനുഭവിക്കുന്ന ഇടമാണ് നെല്ലിയാമ്പതി. അവിടെ മാത്രം അറുപതിൽ കൂടുതൽ സിംഹവാലന്‍ കുരങ്ങുകൾ ആളുകളുമായി ഇടപഴകുന്നത് കണ്ടിട്ടുണ്ട്. നാലാമത് ചാലക്കുടി മുതൽ മലക്കപ്പാറ വരെ. പിന്നെ ഗവി, ശബരിമല, തമിഴ്നാട്ടിലെ വാല്‍പ്പാറ, വെള്ളിമല. വലിയ ടൂറിസം/തീർത്ഥാടനം തന്നെയാണ് ഈ മേഖലകളിലെല്ലാം നടക്കുന്നത്. ഇവിടങ്ങളിലെല്ലാം കുരങ്ങുകൾ മനുഷ്യരുമായി വൻതോതിൽ ഇടപെടുന്നത് കണ്ടിട്ടുണ്ട്.

ടൂറിസത്തിന്റെ ഭാഗമായി വനാതിർത്തി പ്രദേശങ്ങളിൽ വ്യാപകമായിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന മനുഷ്യ സാന്നിധ്യം സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളുടെ സ്വഭാവത്തിൽ മാറ്റമുണ്ടാക്കിയിട്ടുണ്ടോ? വംശനാശ ഭീഷണി നേരിടുന്ന ഒരു ജീവിവർഗം എന്ന നിലയിൽ ഈ human interactions എത്രത്തോളം അവയുടെ നിലനിൽപ്പിന് ഭീഷണിയായി മാറുന്നുണ്ട്. താങ്കൾ ഫീൽഡ് സ്റ്റഡി നടത്തിയ സ്ഥലങ്ങളിലെ അനുഭവങ്ങളുടെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ വിശദമാക്കാമോ?

ടൂറിസത്തെ അപ്പാടെ തള്ളികളയാനാവില്ല. ടൂറിസ്റ്റുകളെ കൊണ്ട് വനം വകുപ്പിനായാലും പ്രാദേശിക ജനതക്കായാലും ഉപകാരമുണ്ട്. എന്നാല്‍ ടൂറിസം എങ്ങനെ വേണം എന്നുള്ളതാണ്. വിനോദ സഞ്ചാര കേന്ദ്രങ്ങളിൽ പ്രത്യേകിച്ചും കുരങ്ങുകൾക്ക് സഞ്ചാരികൾ ഭക്ഷണം കൊടുക്കുന്നത് സ്ഥിരം കാഴ്ചയാണ്. ടൂറിസ്റ്റുകൾ എടുത്ത് സോഷ്യല്‍ മീഡിയയില്‍ പോസ്റ്റു ചെയ്യുന്ന ഫോട്ടോകളിലും വീഡിയോകളിലുമെല്ലാം ഇതിന്റെ തീവ്രത കാണാന്‍ കഴിയും. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളെ കണ്ട കൗതുകത്തിൽ സഞ്ചാരികൾ വണ്ടി നിർത്തി കയ്യിലുള്ള ബിസ്ക്കറ്റോ ലെയ്‌സോ കോളയോ ഒക്കെ അവയ്ക്ക് കൊടുക്കുന്നു. യഥാർത്ഥത്തിൽ നമ്മുടെ മാറിയ അനാരോഗ്യകരമായ ഭക്ഷണശീലം നമ്മൾ ആ ജീവികളിലേക്ക് കൂടി പകരുകയാണ്. ഒന്നാമത് അത് കുറ്റകരമാണ്. അമിതവണ്ണമുള്ള കുരങ്ങുകളെ റോഡുകളിൽ കാണാറില്ലേ? നമ്മൾ പകരുന്ന ഭക്ഷണത്തോടൊപ്പം ഇക്കാലയളവിൽ നമുക്കുണ്ടായിട്ടുള്ള മുഴുവൻ ആരോഗ്യപ്രശ്നങ്ങൾ കൂടിയാണ് നമ്മൾ അവർക്ക് കൊടുക്കുന്നത്. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കനോപ്പിയിലൂടെ സഞ്ചരിച്ചും ഒരുപാട് അധ്വാനിച്ചുമാണ് തീറ്റ തേടുക. റോഡ് സൈഡിൽ നിന്ന് ഒരു അധ്വാനവും ഇല്ലാതെ ആഹാരം കിട്ടുമ്പോൾ വാസ്തവത്തിൽ നമ്മൾ കുരങ്ങുകളെ അലസരാക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. കോവിഡ് സമയത്ത് കുരങ്ങുകളെയൊന്നും റോഡ് സൈഡിൽ കണ്ടിരുന്നില്ലല്ലോ. അന്ന് അവ സ്വയം തന്നെയാണ് ഭക്ഷണം തേടിയിരുന്നത്. അന്ന് കുറേയാളുകൾ കാട്ടിലെ ജീവികൾക്ക് ഭക്ഷണവുമായി മല കയറിയിരുന്നു. അതൊന്നും നമ്മൾ ചെയ്യേണ്ട കാര്യമല്ല, അവർക്ക് വേണ്ട ഭക്ഷണം തേടാൻ അവർക്ക് തന്നെയറിയാം. പണ്ട് വൈൽഡ് ലൈഫ് ഏരിയകളിൽ വന്യമൃഗങ്ങളെ കാണാനായി ഉപ്പ് വിതറുമായിരുന്നു. Salt lick site എന്നാണ് അതിനെ പറയുക. ഇപ്പോൾ വനം വകുപ്പൊന്നും അത് ചെയ്യുന്നില്ല, എങ്കിലും ചില റിസോർട്ടുകൾ ഒക്കെ അതിപ്പോഴും തുടരുന്നുണ്ട്. ഇതും വന്യമൃഗങ്ങളെ വനാതിര്‍ത്തിയിലേക്ക് എത്തിക്കുകയും മനുഷ്യരുമായി ഇടപഴകാന്‍ അവസരം ഉണ്ടാക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളുടെ കാര്യത്തില്‍ വാൽപ്പാറയിലെ നിലവിലെ സ്ഥിതിയാണ് നമ്മുടെ പാഠം. അവിടെ മൈസൂർ യൂണിവേഴ്‌സിറ്റിയിലെ എമിരറ്റസ് പ്രൊഫെസറായ മേവ സിംഗ് ആണ് ഈ വിഷയത്തെക്കുറിച്ച് പഠനം നടത്തിയത്. അവിടെയുള്ള പുതുത്തോട്ടം എന്ന ഒരു എസ്റ്റേറ്റിൽ ഫ്രാഗ്മെന്റേഷൻ നടന്നപ്പോൾ കുരങ്ങുകൾക്ക് ഭക്ഷണ ക്ഷാമമുണ്ടായി. ഭക്ഷണത്തിനായി കാട്ടിലൂടെ സഞ്ചരിച്ചിരുന്ന കുരങ്ങുകൾക്ക് റോഡുകളിൽ ഇറങ്ങേണ്ടി വന്നു. അവയിൽ ഏതോ ഒരെണ്ണം വഴിയിൽ കണ്ട ഫുഡ് എടുത്ത് കഴിച്ചു. അങ്ങനെ അതുൾപ്പെട്ട കൂട്ടവും കഴിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഇപ്പോൾ അതിൽ മുക്കാൽ ഭാഗവും മനുഷ്യരോട് അഡാപ്റ്റഡ് ആണ്. ടൂറിസം വേണ്ട എന്നൊരിക്കലും പറയാനാവില്ല. റെസ്‌പോൺസിബിൾ ടൂറിസമാണ് വേണ്ടത്. യാത്ര ചെയ്യുന്നത് വന മേഖലയിലൂടെയാണ്, വന്യജീവികളുടെ സ്ഥലത്ത് കൂടിയാണ് എന്ന ബോധം സഞ്ചാരികൾക്ക് വേണം. ഭക്ഷണം കൊടുത്തുകൊണ്ടുള്ള നമ്മുടെ ദയ അവർക്ക് ആവശ്യമില്ല.

നെല്ലിയാമ്പതിയിലെ ടൂറിസം മേഖലയിലേക്ക് എത്തിയ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്. ഫോട്ടോ: ഡോ. പേരോത്ത് ബാലകൃഷ്ണൻ

കേരളത്തിലെ വനാതിർത്തി ഗ്രാമങ്ങളിലും ചെറുപട്ടണങ്ങളിലുമെല്ലാം താമസിക്കുന്ന മനുഷ്യർ ഇന്ന് അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന ഒരു പ്രധാന പ്രതിസന്ധിയാണ് മനുഷ്യ-വന്യജീവി സംഘർഷം. പല പ്രദേശങ്ങളിലും മനുഷ്യ-വന്യജീവി സംഘർഷങ്ങളിൽ കടന്നുവരാറുള്ള ഒരു മൃഗമാണ് കുരങ്ങുകൾ. കുരങ്ങ് കൃഷി നശിപ്പിക്കുന്നതായുള്ള പരാതി വ്യാപകമാണ്. ഇപ്പോൾ സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കാടിറങ്ങി വന്ന പ്രദേശങ്ങളിൽ അതിനുള്ള സാധ്യത നിലനിൽക്കുന്നുണ്ടോ?

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ കാടിറങ്ങിവരുന്നു എന്ന പദം പ്രയോഗിക്കുമ്പോൾ നമ്മൾ സൂക്ഷിക്കേണ്ടതുണ്ട് എന്ന് പറഞ്ഞല്ലോ. മനുഷ്യൻ കാടുകളിൽ കയറി ചെല്ലുന്നത് നിസ്സാരവൽക്കരിക്കുന്നത് പോലെയാണ് അത്. മനുഷ്യർ റോഡ് സൈഡുകളിൽ നമ്മുടെ ഫുഡ് വേസ്റ്റ് കൊണ്ട് നിറച്ചു. കർണ്ണാടകയിൽ നിന്നും തമിഴ്നാട്ടിൽ നിന്നുമുള്ള ലോറിയിൽ എത്തുന്ന പഴങ്ങളുടെയും പച്ചക്കറികളുടെയും ബാക്കിവരുന്ന വേസ്റ്റ് കാടുകളിലൂടെ കടന്നുപോകുന്ന റോഡുകളില്‍ നിക്ഷേപിക്കും. പഴുത്ത പഴവും നാളികേരവും ഒക്കെ കുരങ്ങുകളെ ആകർഷിക്കും. നമ്മൾ ചെയ്തു കൊടുക്കുന്ന കാര്യത്തിനോട് കുരങ്ങുകൾ വേഗത്തിൽ പൊരുത്തപ്പെടും. പിന്നീട് അത് കിട്ടാതാവുമ്പോൾ നമ്മളിൽ നിന്നും പിടിച്ചെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കും. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ ആക്രമിച്ചു എന്നുള്ള വാർത്തകൾ ഒക്കെ നമ്മളിപ്പോൾ കേൾക്കുന്നുണ്ടല്ലോ. വൈൽഡ് ലൈഫ് കോൺഫ്ലിക്ട് എന്ന് പറയുമ്പോൾ വന്യജീവി മനുഷ്യനെ കൊന്നു എന്നത് മാത്രമല്ലല്ലോ. അതിൽ ആക്രമിക്കുന്നതും മനുഷ്യന്റെ കൈയിലെ ഒരു വസ്തു പിടിച്ചെടുക്കുന്നതോ ഒക്കെയാവാമല്ലോ. വാൽപ്പാറയില്‍ ഇപ്പോൾതന്നെ വീടുകളിലേക്ക് കയറുന്നു, നാളെ ഇനി പല പ്ലാന്റേഷനുകളിലേക്കും അത് വ്യാപിച്ചേക്കാം. തിരിച്ച് വന മേഖലകളിൽ വാഹനങ്ങൾ ഇടിച്ചും മറ്റും എത്ര കുരങ്ങുകൾ ചാകുന്നു? അത് വാർത്തയാകാത്തത് കൊണ്ട് നമ്മൾ അറിയുന്നില്ല. മനുഷ്യരും മൃഗങ്ങളും തമ്മിലുള്ള interaction പരമാവധി കുറയ്ക്കാതെ ഇതിനെ നേരിടാൻ വേറെ മാർഗമില്ല.

കേരളത്തിൽ ജന്തുജന്യരോഗങ്ങൾ വലിയ തോതിൽ വർദ്ധിക്കുന്നുണ്ടല്ലോ. കുരങ്ങുപനിയും വ്യാപകമായി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെടുന്നുണ്ട്. സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ നാടിലേക്ക് എത്തുന്നതുവഴിയുള്ള സമ്പർക്കം അത്തരം ജന്തുജന്യരോഗങ്ങൾക്കുള്ള സാധ്യത കൂട്ടുന്നുണ്ടോ?

ഇത്തരം സാധ്യതകള്‍ തള്ളികളയാനാവില്ല. നിപ, കോവിഡ് പോലുള്ള രോഗങ്ങൾ വന്നപ്പോഴാണ് നമ്മൾ ഏകാരോഗ്യം എന്ന ആശയത്തെ കുറിച്ച് സംസാരിച്ചു തുടങ്ങിയത്. ഇതിൽ നാല് ഘടകങ്ങളുണ്ട്. മനുഷ്യനും, മനുഷ്യനുമായി സമ്പർക്കത്തിൽ ജീവിക്കുന്ന വളര്‍ത്തു ജീവികളും, വന്യജീവികളും, വനവുമാണ് ഇവ. എന്നാല്‍ ഏകാരോഗ്യത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചര്‍ച്ചകളില്‍ വന്യജീവികളുടെയും വനത്തിന്റെയും ആരോഗ്യം കടന്നുവരാറെയില്ല. മെഡിക്കല്‍, വെറ്റിനറി രംഗത്ത് മാത്രം ഒതുക്കി നിര്‍ത്താതെ, ആവാസവ്യവസ്ഥകളുടെയും വന്യജീവികളുടെയും ആരോഗ്യം, വന്യജീവികള്‍ക്ക് എങ്ങനെ അസുഖങ്ങള്‍ വരുന്നു എന്നതില്‍ ഗവേഷണം നടത്തുകയും ചെയ്യേണ്ടത് ആണ് ഏകാരോഗ്യ നയത്തില്‍ പ്രഥമപരിഗണന നല്‍കേണ്ടത്.

കാടുകളിൽ മനുഷ്യരെത്താത്ത ഏത് സ്ഥലമാണ് ഉള്ളത്? ജനവാസ മേഖലയിൽ വന്യജീവി പ്രവേശിക്കുന്നു എന്ന് പറയുമ്പോൾ ഈ ചോദ്യം കൂടി ഉന്നയിക്കപ്പെടണം. നമ്മുടെ സംരക്ഷിത വനങ്ങള്‍ വളരെ ചെറിയവയാണ്. അവയും മനുഷ്യ സമ്പര്‍ക്കമുള്ളവയാണ്. ആനകൾ ഒക്കെ കിലോമീറ്ററുകളോളം സഞ്ചരിക്കുന്ന ജീവിയാണ്. നമുക്കുള്ള രോഗങ്ങള്‍ മറ്റു ജീവികൾക്കും പകരുന്നതായി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. മനുഷ്യരിൽ മാത്രം കണ്ടിരുന്ന ടി.ബി ആനകൾക്കും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. മൃഗങ്ങളുടെ ശരീരത്തില്‍ ധാരാളം സൂക്ഷ്മജീവികൾ ഉണ്ടാവാം. അവരുടെ ശരീരത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന ചെള്ള് പോലുള്ള ജീവികള്‍ ഇവ വ്യാപിപ്പിക്കുന്ന വെക്റ്ററുകളും. ഇന്നുള്ള പല ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളിലും കുരങ്ങുകളുടെ മനുഷ്യർ നേരിട്ട് ഇടപെടുന്നതായി കണ്ടിട്ടുണ്ട്. അവർക്ക് തീറ്റ കൊടുക്കുന്നു, അവയോടൊപ്പം ഇരിക്കുന്നു, സെൽഫിയെടുക്കുന്നു. ഇതെല്ലാം രോഗകാരികളായ കീടാണുക്കള്‍ പരസ്പരം കൈമാറ്റം ചെയ്യപ്പെടാനുള്ള സാഹചര്യം കൂടുതലാണ്. ഭാവിയില്‍ ജന്തുജന്യരോഗങ്ങളുടെ ഹോട്സ്പോട്ടുകളായി പ്രവചിച്ചിട്ടുള്ളത് ഇന്ത്യയടക്കമുള്ള ദക്ഷിണേഷ്യ ന്‍രാജ്യങ്ങളിലാണെന്ന സാഹചര്യം കൂടി നമുക്ക് മുന്നിലുണ്ട്.

നെല്ലിയാമ്പതി റോ‍ഡിൽ വാഹനം ഇടിച്ച് കൊല്ലപ്പെട്ട സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്. ഫോട്ടോ: ശശി കിരൺ

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ നാട്ടിലേക്കിറങ്ങുന്നു എന്നുള്ള വാർത്തകൾ കേരളത്തിലെ പല മാധ്യമങ്ങളും റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത രീതി ശ്രദ്ധിച്ചിരിക്കുമല്ലോ. കുരങ്ങുകൾ സെൽഫിക്ക് പോസ് ചെയ്യുന്നു, നമ്മൾ കൊടുക്കുന്ന സ്നാക്ക്സ് സ്റ്റൈലായി കഴിക്കുന്നു… ഇങ്ങനെയൊക്കെയാണ് പല റിപ്പോർട്ടുകളുടെയും ഉള്ളടക്കം. വൈൽഡ് ലൈഫ് കോൺഫ്ലിക്റ്റ് ഗൗരവത്തോടെയല്ല മാധ്യമങ്ങൾ ചർച്ചയ്‌ക്കെടുക്കുന്നത് എന്ന അഭിപ്രായമുണ്ടോ?

മനുഷ്യ വന്യജീവി സംഘർഷത്തിൽ മീഡിയ റിപ്പോർട്ടുകൾക്ക് വലിയ പങ്കുണ്ട്. വൈൽഡ്ലൈഫ് കോൺഫ്ലിക്റ്റിന്റെ റിപ്പോർട്ടിങ്ങിൽ മാധ്യമപ്രവർത്തകർ വളരെയധികം ശ്രദ്ധ കൊടുക്കണം. ശാസ്ത്രീയ വശങ്ങൾ പരാമർശിക്കാതെ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യുന്നത് അപകടകരമാണ്. പത്രങ്ങളിലെ വാർത്തയോ ക്ലിക്ക് ബൈറ്റുകളോ കണ്ടുകൊണ്ട് മാത്രമാണ് പലയിടത്തും ട്യൂഷൻ/പി.എസ്‌.സി കോച്ചിംഗ് ഒക്കെ നടക്കുന്നത്. വൈൽഡ് ലൈഫുമായി ബന്ധപ്പെട്ടുള്ള സോഷ്യൽ മീഡിയ കണ്ടന്റുകളും അതുപോലെ വാർത്തകളും ഞങ്ങൾ ശ്രദ്ധിക്കാറുണ്ട്. രാഷ്ട്രീയ താല്പര്യത്തിന് വേണ്ടിയും ഭൂരിപക്ഷ അഭിപ്രായത്തിന് വേണ്ടിയും മാത്രമാണ് ഇത്തരം വാര്‍ത്തകള്‍ മാറാറുണ്ട്. വന്യജീവി സംഘർഷങ്ങളില്‍ റിപ്പോർട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുള്ള മരണങ്ങളില്‍ 85 ശതമാനവും പാമ്പ് കടിയേറ്റുള്ളവയാണ്, പക്ഷേ, മാധ്യമ റിപ്പോർട്ട് അത് മെൻഷൻ ചെയ്യില്ല. പുതിയ കാല വെബ് ജേർണലിസത്തിൽ കീ വേർഡ്സിനാണല്ലോ പ്രാമുഖ്യം. അവർ പ്രയോഗിക്കുന്ന പല വാക്കുകൾ തന്നെ ശ്രദ്ധിക്കണം, കാടൻ നിയമം, വന്യമൃഗ സ്വഭാവം, കൊലയാളി ആന… ഒരു പഠനം പുറത്തുവന്നിട്ടുണ്ടെകിൽ അത് വായിച്ച് മനസിലാക്കി വേണം അതിന്റെ റിപ്പോർട്ടിങ്ങിലേക്ക് കടക്കാൻ. നടന്ന വിഷയവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് നമ്മൾ എന്തെങ്കിലും അറിയിപ്പ് കൊടുത്താൽ അത് പലരും ഓൺലൈനിൽ വാർത്തയാക്കുമ്പോള്‍ കഥയാകെ മാറിമറിയും. ഇത് പല തവണ ശ്രദ്ധിച്ചിട്ടുണ്ട്. കഴിഞ്ഞ ദിവസം ആനയുടെ ആക്രമണത്തിൽ മരിച്ചയാളുടെ പേരെന്ത് എന്നൊക്കെയാണ് ചില മാധ്യമങ്ങളുടെ മത്സര ചോദ്യങ്ങള്‍. ഇതിന് ശരിയുത്തരം പറഞ്ഞാൽ സമ്മാനമായി കിട്ടുന്നത് ഐസ്ക്രീമും!. കാട്ടിനുള്ളില്‍ നടന്ന മരണത്തിനും ഉത്തരവാദിത്തം ആനക്ക് ചാര്‍ത്തികൊടുക്കും. ഇത് പൊതുജനങ്ങളില്‍ വനം വന്യജീവി സംരക്ഷണ വിഷയങ്ങളില്‍ വളരെ തെറ്റായ ചിന്തകള്‍ സൃഷ്ടിക്കും. മാധ്യമങ്ങൾ ഇക്കാര്യങ്ങള്‍ കുറച്ചു കൂടി ശ്രദ്ധിച്ചാല്‍ നന്നായിരിക്കും.

പൊള്ളാച്ചി-വാൽപ്പാറ റോഡിൽ ടൂറിസ്റ്റുകൾ വലിച്ചെറിഞ്ഞ ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്ന സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്. ഫോട്ടോ: ഡോ. പേരോത്ത് ബാലകൃഷ്ണൻ

നിയമങ്ങൾ ലംഘിക്കുന്നത് ഉൾപ്പെടെ നോക്കിയാൽ, പുതിയ കാലത്ത് പരിസ്ഥിതിയെ കുറിച്ച് ബോധ്യക്കുറവുള്ള ഒരു സമൂഹമാണ് ഇത് എന്ന അഭിപ്രായമുണ്ടോ? പരിസ്ഥിതി പാഠങ്ങൾ ഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ നമ്മൾക്ക് എവിടെയാണ് പിഴവ് സംഭവിച്ചിട്ടുള്ളത്

നമ്മുടെ നേച്ചർ എഡ്യൂക്കേഷൻ പ്രോഗ്രാമുകളില്‍ ഒരുപാട് മാറ്റം വരുത്തേണ്ടതുണ്ട് എന്നൊരു അഭിപ്രായം എനിക്കുണ്ട്. എത്രയെത്ര ചെടികളും മരങ്ങളും കണ്ടറിഞ്ഞാണ് പണ്ടൊക്കെ കുട്ടികൾ സ്‌കൂളിൽ പോയിരുന്നത്. സ്‌കൂളുകളിൽ നിന്ന് പഠിച്ച പാഠങ്ങളെക്കാൾ എത്രയോ വലുതായിരുന്നു അത്തരം പ്രകൃതി പാഠങ്ങൾ. ഇന്നിപ്പോൾ സ്‌കൂളിലേക്കുള്ള യാത്ര സ്‌കൂൾ ബസുകളിലും മറ്റുമായി. കുട്ടികൾ പ്രകൃതിയെ അറിയാതെയായി. തൊട്ടാവാടി എന്ന ചെടിയറിയാത്ത എത്രയോ കുട്ടികൾ ഇന്ന് നമ്മുടെ സ്‌കൂളുകളിലുണ്ട്. പുതിയ കാലത്ത് എല്ലാം മെക്കനൈസ് ചെയ്തു. കുട്ടികളുടെ കളിസ്ഥലം പോലും മനുഷ്യനിർമ്മിതമായ, കൃത്രിമത്വം നിറഞ്ഞതാണ്. പ്രകൃതിയുടെ സ്വഭാവം എന്താണെന്ന് കുട്ടികൾക്ക് അറിയാതെയായി. പ്രകൃതിയുമായി ഒരു ബന്ധവും ഇല്ലാതെയായി. നേച്ചർ എഡ്യൂക്കേഷൻ ക്യാമ്പുകളിൽ പ്രാദേശിക സ്‌കൂളുകളുടെ പങ്കാളിത്തം ഉറപ്പുവരുത്തേണ്ടതുണ്ട്. പരിസ്ഥിതി അവബോധം വളർത്തുന്ന പ്രവര്‍ത്തനങ്ങള്‍ സ്‌കൂളുകളിൽ പരിമിതമാണ്. കുട്ടികൾക്ക് വളരെ ചെറിയ പ്രായത്തിൽ തന്നെ കൊടുക്കേണ്ടതാണ് പരിസ്ഥിതി ബോധം. അത് അടിസ്ഥാന വിദ്യാഭ്യാസത്തിൽ ഉണ്ടാകേണ്ട ഒന്നാണ്. ഉന്നത വിദ്യാഭ്യാസവും അത് സജ്ജീകരിക്കുന്നില്ല.

ഡോ. പേരോത്ത് ബാലകൃഷ്ണൻ

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകൾ മനുഷ്യരുമായി സമ്പർക്കത്തിലെത്തുന്നത് പരിഹരിക്കാൻ കേരള വനം വകുപ്പിന് എന്താണ് ചെയ്യാൻ കഴിയുന്നത്? അതുപോലെ പല സ്ഥലങ്ങളിലും സിംഹവാലൻ കുരങ്ങുകളെ കാണുന്നത് പ്ലാന്റേഷനുകളിലാണ് എന്ന് താങ്കളുടെ പഠനം പറയുന്നുണ്ട്. സ്വകാര്യ പ്ലാന്റേഷനുകൾക്ക് ഇക്കാര്യത്തിൽ എന്തെങ്കിലും ഇടപെടലുകൾ നടത്താനുണ്ടോ?

വനനിയമങ്ങൾ കർശനമായി പാലിക്കുക എന്നത് മാത്രമാണ് ഈ വിഷയത്തിൽ ചെയ്യാനുള്ളത്. വന്യജീവികൾക്ക് ആഹാരം കൊടുക്കരുത് എന്ന് നിയമമുണ്ട്. പലയിടങ്ങളിലും അത് കാണിച്ച് ബോർഡുകളും സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്. അങ്ങനെ നോക്കുമ്പോൾ വന്യജീവികള്‍ക്ക് ഭക്ഷണം നല്‍കുന്നത് കടുത്ത നിയമലംഘനമാണ്. മനുഷ്യർ വനത്തിനകത്തേക്ക് അതിക്രമിച്ചു കയറുന്നത് കുറ്റകരമാണ്. കാടിന് മേലുള്ള അധികാരം ലിബറൽ ആക്കിയാൽ പ്രശ്നമാണ്. ആളുകൾ മലയുടെ മുകളിൽ പോകുന്നു, ചിലർ മദ്യപിക്കുന്നു, സിഗരറ്റ് വലിക്കുന്നു. തിരിച്ചു വരുമ്പോൾ സിഗരറ്റ് കുറ്റി അവിടെ തന്നെ നിക്ഷേപിച്ചു വരുന്നു. ഇതെലാം സൃഷ്ടിക്കുന്ന പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ വളരെ വലുതാണ്. പൊതുജനങ്ങൾ എപ്പോഴും വന വകുപ്പിനെ വിമർശിക്കാറുണ്ട്. അതിൽ അർഥമില്ല. വനം വകുപ്പിന്റെ ജോലിയാണ് അവർ ചെയ്യുന്നത്. മനുഷ്യനെ വനത്തിൽ നിന്നും പൂർണമായും അകറ്റിനിർത്തണമെന്ന് എനിക്ക് അഭിപ്രായമില്ല. പക്ഷേ, there should be a boundary. എന്തിനാണ് കാട് സംരക്ഷിക്കേണ്ടത്? ആ ഒരു ബോധം എല്ലാർക്കും ഉണ്ടാകണം. മനുഷ്യരാശിയുടെ നിലനില്‍പ്പിന് ഭീക്ഷണിയായി വേള്‍ഡ് ഇക്കണോമിക് ഫോറം ലിസ്റ്റ് ചെയ്തിട്ടുള്ള ആദ്യ പത്ത് കാരണങ്ങളില്‍ പകുതിയില്‍ ഏറെയും പരിസ്ഥിതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ് എന്നുകൂടി ഓര്‍ക്കണം.

സിംഹവാലൻ കുരങ്ങ്. കടപ്പാട്:Dilip Gupta/flickr

ഈ പ്രശ്നത്തിന് അടിയന്തിര പരിഹാരമായി വനം വകുപ്പിന് ചെയ്യാൻ കഴിയുന്നത് കേരളത്തിൽ ഇന്ന് സിംഹവാലൻമാർ കാണപ്പെടുന്ന, റോഡുകള്‍ കടന്നുപോകുന്ന എല്ലാ കാടുകളിലും മോണിറ്ററിങ് ഏർപ്പെടുത്തുക എന്നതാണ്. ഭക്ഷണാവശിഷ്ടങ്ങൾ വനാതിർത്തിയിലും, റോഡുകളിലും ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളുടെ പരിസരപ്രദേശങ്ങളും നിക്ഷേപിക്കുന്നത് തടയുക. വനമേഖലയിലൂടെ ആളുകൾ സഞ്ചരിക്കുമ്പോൾ വാഹനങ്ങൾ പാർക്ക് ചെയ്ത് അവിടെ സമയം ചിലവഴിക്കാതിരിക്കുക. പല വഴികളും ആനകളുടെയും മറ്റു വന്യമൃഗങ്ങളുടേയും സഞ്ചാര കേന്ദ്രമായിരിക്കും. പിന്നെ കാലക്രമേണ ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രങ്ങളിലും മറ്റ് വന മേഖലകളിലും ആളുകൾ പാലിക്കേണ്ട ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളെ കുറിച്ച് വനം വകുപ്പിന്റെ ഇടപെടൽ കൂടാതെ തന്നെ ആളുകൾ പ്രവർത്തിക്കും എന്ന് നമ്മൾക്ക് പ്രതീക്ഷിക്കാം. അതാണ് വേണ്ടത്.

(അഭിപ്രായങ്ങൾ വ്യക്തിപരം)

Also Read